Giải mã động thái bất ngờ từ Nga khiến hàng loạt quốc gia bối rối: Liệ có thể làm ‘lệch dòng’ cả một thị trường cực quan trọng?

Theo Reuters, Nga cho biết sẽ tạm thời cấm xuất khẩu xăng và dầu diesel tới tất cả các quốc gia trừ 4 quốc gia thuộc Liên Xô cũ, để đối phó với tình trạng thiếu hụt trong nước. Một số chuyên gia cho rằng động thái này sẽ gây gián đoạn thị trường thương mại toàn cầu.

Đến ngày 25/9, Nga đã nới lỏng một số hạn chế. Tuy nhiên, lệnh cấm xuất khẩu dầu diesel và xăng chất lượng cao vẫn được áp dụng. Vì vậy, nhiều nhà phân tích cho rằng các nhà nhập khẩu vẫn cần tìm nguồn cung thay thế cho đến khi Nga có thể bổ sung kho dự trữ nội địa của mình. Câu hỏi đặt ra rằng, nó sẽ tác động ra sao và ai là người “chịu ảnh hưởng”.

Đâu là nguyên nhân?

Các thương nhân cho biết thị trường nhiên liệu ở Nga, một trong những nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới, đã bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm việc bảo trì tại các nhà máy lọc dầu, tắc nghẽn đường sắt và đồng rúp suy yếu thúc đẩy hoạt động xuất khẩu nhiên liệu.

Nga đã cố gắng giải quyết tình trạng thiếu hụt dầu diesel và xăng trong những tháng gần đây, nhưng nước này vẫn buộc phải chuyển sang hạn chế xuất khẩu để ngăn chặn cuộc khủng hoảng nhiên liệu.

Tác động thế nào tới thị trường nhiên liệu toàn cầu?

Lệnh cấm diesel sẽ có tác động rất lớn tới bởi Nga là nước xuất khẩu nhiên liệu bằng đường biển hàng đầu thế giới, chỉ sau Mỹ. Theo công ty phân tích dầu mỏ Vortexa, Nga đã vận chuyển trung bình 1,07 triệu thùng dầu diesel/ngày từ đầu năm đến ngày 25/9, chiếm hơn 13,1% tổng giao dịch dầu diesel bằng đường biển.

Trong khi đó, Vortexa cho biết xuất khẩu xăng của Nga ít quan trọng hơn. Từ đầu năm tính đến ngày 25/9, nước này vận chuyển trung bình 110.000 thùng xăng/ngày.

Lệnh cấm kéo dài bao lâu?

Nga cho biết hoạt động xuất khẩu sẽ tiếp tục được nối lại sau khi thị trường nội địa ổn định, nhưng không đưa ra mốc thời gian cụ thể. Các nhà phân tích - ví dụ công ty tư vấn FGE Energy dự đoán lệnh cấm dầu diesel của Nga có thể kéo dài 2 tuần trước khi nước này bổ sung nguồn dự trữ và tiếp tục xuất khẩu. Bên cạnh đó, JP Morgan cho biết tình trạng này có thể kéo dài vài tuần cho đến khi mùa thu hoạch kết thúc vào tháng 10.

Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất

Sau khi Liên minh châu Âu (EU) cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga, nước này đã chuyển hướng xuất khẩu dầu diesel và các nhiên liệu khác sang Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, một số nước Bắc và Tây Phi, cũng như các quốc gia vùng Vịnh ở Trung Đông.

Các quốc gia vùng Vịnh, nơi có các nhà máy lọc dầu lớn của riêng họ, cũng tái xuất khẩu nhiên liệu. Và dữ liệu của LSEG cho thấy lệnh cấm của Nga sẽ làm thay đổi dòng chảy đó một lần nữa.

Từ đầu năm đến nay, nguồn cung dầu diesel từ các cảng của Nga đến Brazil đạt khoảng 4 triệu tấn. Trong khi đó, con số này trong cả năm 2022 đạt 74.000 tấn. Nhiên liệu của Nga đã thay thế nguồn nhập khẩu dầu diesel của Brazil từ Mỹ.

Các nguồn tin thị trường cho biết lệnh cấm xuất khẩu dầu diesel kéo dài của Nga có thể buộc Brazil phải nhập khẩu thay thế tới 400.000 tấn nhiên liệu/tháng. Sau lệnh cấm vận của EU, Thổ Nhĩ Kỳ là điểm đến hàng đầu của dầu diesel từ các cảng của Nga, tổng cộng khoảng 7 triệu tấn kể từ khi lệnh cấm bắt đầu.

Nguồn cung thay thế sẽ đến từ đâu?

Thông tin từ các nhà giao dịch và vận chuyển cho biết một số quốc gia châu Phi dự kiến sẽ chuyển sang sử dụng nguồn cung xăng và dầu diesel vận chuyển từ Trung Đông, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Dữ liệu theo dõi vận chuyển từ Kpler và hai công ty môi giới tàu cho thấy ít nhất 132.000 tấn dầu diesel giao tháng 9 sẽ từ nhà máy lọc dầu Duqm mới của Oman và chuyển tới châu Phi.

Ngoài ra, các thương nhân cho biết một số nhà nhập khẩu Mỹ Latinh có thể sẽ chuyển sang các nguồn cung khác, ví dụ Trung Đông. Theo dữ liệu từ Kpler và một nguồn môi giới tàu biển, xuất khẩu dầu diesel từ Trung Đông sang Mỹ Latinh hiện ở mức cao nhất trong 8 tháng, với sản lượng 315.000 tấn.

Châu Âu cũng có thể lấp đầy phần nào khoảng trống do lệnh cấm xăng dầu của Nga để lại. Công ty tư vấn FGE cho biết các nhà cung cấp Tây Bắc Âu, vốn đã mất thị phần ở Tây Phi vào tay Nga trong năm nay, có thể nhảy vào thị trường này.

Ảnh hưởng thế nào tới châu Âu?

Kể từ khi cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga, châu Âu đã tìm kiếm nguồn cung ở nơi khác, bao gồm Trung Đông. Sự cạnh tranh để giành được những nguồn cung đó giờ đây sẽ càng gay gắt hơn và sẽ có tác động dây chuyền đến châu Âu.

Do đó, các thương nhân cho biết họ kỳ vọng các nhà máy lọc dầu Đông Bắc Á, ví dụ ở Trung Quốc và Hàn Quốc, sẽ thúc đẩy xuất khẩu dầu diesel sang châu Âu.

Reuters trích dẫn , Trung Quốc đã xuất khẩu khoảng 190.000 tấn dầu diesel sang châu Âu trong tháng 9. Dự kiến, khoảng 45.000 tấn dầu diesel cũng sẽ được vận chuyển đến các nước phương Tây vào tháng 10 tới.