Honda và Nissan: Bi hài cảnh 2 biểu tượng ô tô Nhật Bản phải dẹp bỏ mối thâm thù suốt 70 năm, bắt tay làm đồng minh để đấu với xe điện giá rẻ Trung Quốc và Toyota

Cách đây 4 năm, không ai tin rằng hãng xe lớn thứ 2 và thứ 3 Nhật Bản có thể sáp nhập khi họ có mối thâm thù hơn 70 năm.

Thông tin Honda đang đàm phán để sáp nhập với Nissan cùng Mitsubishi Motor để tạo nên tập đoàn xe hơi lớn thứ 3 thế giới đang thu hút sự chú ý của giới truyền thông.

Tuy nhiên điều trớ trêu là chỉ cách đây 4 năm, chẳng có ai tin rằng 2 kẻ thù truyền kiếp trong ngành ô tô Nhật Bản này lại có thể sáp nhập.

Tờ Nikkei cho hay sự hợp nhất này là để cạnh tranh tốt hơn trước Tesla cũng như các hãng xe điện giá rẻ Trung Quốc. Trong khi đó tờ Fortune lại cho rằng đây là sự phòng vệ của "2 kẻ yếu" trước Toyota.

Dự báo của Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) cho thấy ít nhất một nửa doanh số bán xe hơi mới trên toàn cầu vào năm 2035 sẽ là ô tô điện. Trong khi đó sự trỗi dậy của các thương hiệu xe điện Trung Quốc đang làm suy yếu các hãng xe đến từ Nhật Bản tại thị trường Trung Quốc và Đông Nam Á.

Trên thực tế không riêng gì Honda và Nissan, các hãng xe toàn cầu khác cũng đang theo đuổi các mối quan hệ hợp tác mới. Vào tháng 9/2024, General Motors cho biết họ sẽ tìm hiểu về mối quan hệ đối tác với Hyundai Motor về xe điện và phần mềm.

Trong khi đó, BMW đã công bố quan hệ đối tác với Toyota Motor về xe chạy bằng pin. Startup xe điện nổi tiếng Rivian Automotive cũng đang bắt tay với Volkswagen.

Không thể tin nổi

Mùa hè năm 2020, tờ Financial Times (FT) đã có bài viết về việc chính phủ Nhật Bản dự định sáp nhập Honda với Nissan, thế nhưng nhiều chuyên gia cho rằng điều này là khó khăn khi 2 đối thủ này từng cạnh tranh trong nhiều năm.

Tuy nhiên chỉ 4 năm sau, hãng xe lớn thứ 2 và thứ 3 Nhật Bản đã buộc phải ngồi lại với nhau trước sự bành trướng từ dòng lũ xe điện Trung Quốc giá rẻ, công nghệ cao và thiết kế đẹp mắt.

Theo FT, tổng doanh số của 3 nhà sản xuất ô tô là Honda, Nissan cùng Mitsibishi sẽ vượt 8 triệu xe, thách thức ông lớn Toyota tại thị trường nội địa cũng như nâng cao khả năng cạnh tranh tại Trung Quốc hay quốc tế.

Sự kiện này đã khiến nhiều chuyên gia không thể tin nổi bởi ngay từ những ngày đầu thành lập, hai hãng Honda và Nissan đã đi theo những con đường phát triển rất khác nhau.

Nissan được thành lập vào năm 1934 bởi Yoshisuke Aikawa, một nhà sáng lập ít tên tuổi đã biến công ty thành một tập đoàn lớn trước Thế chiến II thông qua hàng loạt thương vụ sáp nhập và niêm yết cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

Trái lại Soichiro Honda, nhà sáng lập Honda vào năm 1948 thì lại ưa thích phát triển ô tô một mình, căm ghét những liên minh hay liên doanh, coi việc thu mua sáp nhập (M&A) những doanh nghiệp khác chỉ khiến hoạt động sản xuất chậm lại.

Cho đến ngày nay, văn hóa M&A của Nissan để bành trướng đế chế vẫn còn, trong khi Honda thì vẫn trung thành với triết lý của nhà sáng lập là dồn lực phát triển ô tô thay vì nhăm nhe xâm chiếm các doanh nghiệp khác.

Tuy vậy bất kể là đường đi M&A của Nissan hay tập trung làm ô tô của Honda thì đều phải "tuyệt vọng" (Desperation), dù mức độ có khác nhau, trước sức mạnh xe điện giá rẻ Trung Quốc.

Theo FT, cả hai hãng xe lớn thứ 2 và 3 Nhật Bản này đều gặp khó khi mở rộng thị phần và giữ được sự cạnh tranh tại Trung Quốc những năm gần đây.

Sau khi bị chậm chân trong mảng xe điện, cả Nissan và Honda đều biết rằng họ không đủ nguồn lực, quy mô để có thể duy trì sự cạnh tranh và vị thế của mình trên toàn cầu trước sự bành trướng từ Trung Quốc.

Với Nissan, tập đoàn này đã phải từ bỏ đối tác liên minh với Renault của Pháp sau 25 năm vì họ đều hiểu rằng chuyện hợp tác sẽ chẳng giúp 2 bên đủ sức tồn tại trước cơn bão xe điện và những quy định mới khắt khe hơn về khí thải.

Giám đốc điều hành Nissan, ông Makoto Uchida thậm chí đã thẳng thắn nói về nhu cầu tìm kiếm đối tác mới trên truyền thông, dù hãng vẫn khẳng định liên minh cùng Renault và Mitsubishi Motors sẽ không hoàn toàn bị hủy bỏ.

Vào tháng 11/2024, Nissan đã công bố cắt giảm 20% công suất sản xuất và cắt giảm gần 10% lực lượng lao động trên toàn cầu, tương đương 9.000 nhân sự.

Trong khi đó, Honda nhận ra rằng chiến lược đi một mình của mình trước đây không còn khả thi nữa khi phải đối đầu với Trung Quốc nên đã bất ngờ hợp tác với Sony vào năm 2022 để sản xuất xe điện. Hãng cũng liên minh với GM trong lĩnh vực ô tô chạy bằng ắc quy cùng công nghệ tự lái.

Tuy nhiên liên minh này đã phải hủy bỏ kế hoạch phát triển xe điện giá rẻ vào năm 2023 vì không thể đạt mức chi phí hiệu quả bằng thương hiệu Trung Quốc.

Sự thất bại trong liên minh với GM được đánh giá là một đòn giáng mạnh vào CEO Toshihiro Mibe của Honda, người đã từng hùng hồn tuyên bố thay thế dần xe xăng bằng ô tô điện vào năm 2040 khi mới lên nhậm chức vào 3 năm trước.

Hiện tại, Honda vẫn là hãng ô tô triển khai xe điện chậm nhất Nhật Bản, nếu không muốn nói là trên thế giới.

Doanh số bán hàng của Honda tại Trung Quốc trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11/2024 đã giảm 30,7% so với cùng kỳ năm ngoái, còn Nissan giảm 10,5%.

Trong bối cảnh khó khăn, Honda đã quyết định cắt giảm công suất sản xuất toàn cầu khoảng 500.000 xe, tương đương khoảng 10%. Tập đoàn này cũng lần đầu tiên phải cắt giảm công suất tại các nhà máy ở Trung Quốc, vốn là trung tâm sản xuất lớn nhất của hãng.

Bất ngờ và bất lực

Câu chuyện Nissan cạnh tranh với Honda để giành ngôi vị á quân tại Nhật Bản sau Toyota không còn gì mới lạ. Mối "thâm thù" giữa 2 doanh nghiệp này bắt đầu từ thời các nhà sáng lập khi có sự trái chiều về triết lý kinh doanh.

Tuy nhiên mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn khi cả 2 ông lớn đều bất ngờ trước sự trỗi dậy quá nhanh của xe điện Trung Quốc.