Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ tác động lớn nhất đến ai?

Video người dân chen lấn để mua gạo sona masuri (một loại gạo hạt vừa nhẹ và thơm) và hình ảnh xếp hàng dài bên ngoài các cửa hàng ở Ấn Độ đã lan truyền trên các mạng xã hội. Để kiểm soát tình trạng hỗn loạn, nhiều cửa hàng ở Mỹ đã đặt hạn mức bán gạo. Một số thậm chí còn hạn chế bán hàng ở mức 'mỗi gia đình một túi gạo' để đối phó với đám đông xếp hàng mua gạo – tình trạng chưa từng có. Giá gạo tại Mỹ gần đây tăng khoảng 11%.

Cơn sốt bất ngờ này diễn ra sau quyết định của chính phủ Ấn Độ vào ngày 20 tháng 7: cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati (gạo tẻ thường) để “đảm bảo có đủ gạo tại thị trường Ấn Độ và giảm tốc độ tăng giá tại thị trường nội địa”. Họ không hạn chế xuất khẩu các loại gạo basmati và gạo đồ xay xát sơ hoặc xát kỹ.

Tỷ trọng xuất khẩu của gạo trắng non-basmati của Ấn Độ đã vượt qua tỷ trọng gạo basmati trong hai năm tài chính vừa qua (Biểu đồ 1). Trong năm 2023, Ấn Độ đã xuất khẩu khoảng 6,4 triệu tấn gạo trắng non-basmati và gần 4,5 triệu tấn gạo basmati. Loại được xuất khẩu nhiều nhất là gạo đồ ( parboiled rice - 7,8 triệu tấn). Giờ đây, gạo trắng non-basmati, chiếm hơn 1/4 lượng gạo xay xát sơ/kỹ, đã bị loại bỏ khỏi thị trường.

Hơn 140 quốc gia đã mua gạo trắng non-basmati từ Ấn Độ trong năm 2023. Lệnh cấm sẽ tác động rõ rệt nhất ở các nước láng giềng Nepal và Bangladesh; các quốc gia châu Phi Madagascar, Benin, Kenya và Bờ Biển Ngà; các quốc gia châu Á như Malaysia, UAE… tất cả đều là những khách hàng mua lớn nhất về khối lượng đối với loại gạo này (Biểu đồ 2).

Bất ngờ là Mỹ được xếp hạng thứ 34 trong danh sách này, chỉ với hơn 27.000 tấn nhập khẩu trung bình mỗi năm. Ngược lại, Nepal đã mua 4,5 nghìn tấn mỗi năm trong giai đoạn kể trên. 30 ba quốc gia khác bị ảnh hưởng nhiều hơn so với Mỹ bởi lệnh cấm. Do đó, tình trạng hỗn loạn trên thị trường gạo Mỹ có thể được giải thích là do yếu tố tâm lý.

Biểu đồ 3 cho thấy khối lượng trung bình gạo xay xát sơ/kỹ (cả ba loại) được mua mỗi năm trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến năm 2023. Dấu chấm tròn càng lớn, mức độ phụ thuộc của một quốc gia vào gạo Ấn Độ càng cao.

Ở đây cũng vậy, sự phụ thuộc của Mỹ vào Ấn Độ đối với gạo xay xát sơ/kỹ chỉ là 20% so với 99% của Nepal. Trên thực tế, tỷ lệ phụ thuộc là hơn 50% ở 23 quốc gia - 8 trong số đó ở Tây Á và 9 ở châu Phi cận Sahara. Dữ liệu cho thấy một phần của cơn sốt ở Mỹ, nơi có 80% được cung từ những nơi khác (chủ yếu là Thái Lan), cũng có thể là sở thích của người Ấn Độ hoặc gốc Ấn Độ đối với các thương hiệu Ấn Độ.

Quay trở lại Ấn Độ, quyết định cấm xuất khẩu gạo có thể mang lại sự yên tâm cho người tiêu dùng vì nhiều người trong số họ, đặc biệt là ở các bang miền Nam, đã phải trả hơn 50 Rupee cho một kg gạo như trong Bảng 4. Các thảm họa liên quan đến biến đổi khí hậu như lũ lụt nghiêm trọng ở miền Bắc và lượng mưa tương đối thấp ở những nơi khác cũng đã ảnh hưởng đến việc gieo cấy lúa trong năm nay.

Do yếu tố thời tiết, tiến độ trồng lúa ở các bang Chhattisgarh và Odisha đang rất chậm. Việc gieo sạ nói chung sụt giảm. Đó là lý do tại sao Chính phủ Ấn Độ đang hạn chế xuất khẩu gạo.

Bảng 5 cho thấy diện tích trồng lúa thông thường (trung bình từ năm tài chính 2018 đến năm 2023) trong tuần kết thúc vào ngày 13 tháng 7 và ngày 20 tháng 7 so với diện tích thực tế được bao phủ trong năm nay (năm tài chính 24). Chhattisgarh và Odisha đang thâm hụt cao. Việc gieo sạ nói chung đã giảm, đó là lý do tại sao chính phủ đang hạn chế xuất khẩu gạo.

Lo ngại lạm phát giá lương thực toàn cầu nóng trở lại, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã lên tiếng kêu gọi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh hạn chế xuất khẩu một số loại gạo.

Theo IMF, việc ngừng xuất khẩu gạo của Ấn Độ có khả năng làm trầm trọng thêm sự biến động của giá lương thực thế giới, trong bối cảnh dự báo giá ngũ cốc toàn cầu sẽ tăng 10-15% do việc tạm ngừng Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen. Trước khi Ấn Độ ra lệnh cấm, những quốc khách hàng lớn của gạo Ấn Độ - như: các quốc gia châu Phi, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Pakistan - đều đang phải vật lộn với lạm phát giá lương thực cao.

Một số các quốc gia trong khu vực châu Á cũng bày tỏ lo ngại về tác động của lệnh cấm đối với thị trường gạo quốc tế và cho rằng, giá gạo có thể sẽ tăng cao trong thời gian tới. Được biết, gạo là lương thực không thể thiếu trong bữa ăn của người dân châu Á.

Cơ quan Lương thực Singapore (SFA) cho biết họ đã liên hệ chặt chẽ với New Delhi để xin miễn trừ khỏi lệnh cấm của Ấn Độ. SFA cho biết gạo non-basmati từ Ấn Độ chiếm khoảng 17% lượng gạo nhập khẩu của Singapore. Cơ quan này cho biết vào năm 2022, Ấn Độ chiếm khoảng 40% lượng gạo nhập khẩu của Singapore, đồng thời cho biết thêm rằng nước này nhập khẩu gạo từ hơn 30 quốc gia.

Tham khảo: Thehindu