Nghịch lý ở nền kinh tế lớn thứ hai châu Á: Dựa vào nhân lực tuổi "thất thập", người trẻ né việc nặng nên nhường cho người già

Các công ty Nhật Bản đang ngày càng trông chờ vào người lao động lớn tuổi để bù đắp thiếu hụt nhân lực và nâng cao tính cạnh tranh. Năm ngoái, gần 40% các doanh nghiệp - gấp đôi tỷ lệ so với một thập kỷ trước – đã cho phép nhân viên làm việc đến 70 tuổi và hơn thế nữa. Trong các ngành xây dựng và bán lẻ, người lao động từ 65 tuổi trở lên chiếm hơn 10% tổng số lao động.

Nhiều công ty dường như không có nhiều lựa chọn khi yên Nhật gần đây suy yếu đã khiến việc thuê lao động nước ngoài trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, việc giữ lại người lao động cao tuổi cũng có một nhược điểm là họ dễ bị tai nạn lao động hơn và các nhà tuyển dụng cần phải nỗ lực hơn để đảm bảo an toàn cho họ.

Theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi, tỷ lệ các công ty có chương trình để tuyển dụng người từ 70 tuổi trở lên đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua cho đến năm 2022 lên đến 39%. Tỷ lệ các doanh nghiệp có tuổi nghỉ hưu bắt buộc từ 65 tuổi trở lên đã tăng 12 điểm phần trăm lên 25% trong cùng giai đoạn, dần nới lỏng giới hạn tuổi nghỉ hưu truyền thống là 60 tuổi.

Theo một sửa đổi pháp luật vào năm 2013, các công ty được yêu cầu thuê người lao động cho đến khi họ 65 tuổi nếu nhân viên mong muốn. Ban đầu, các doanh nghiệp đã phản đối sự thay đổi này vì lo sợ chi phí cao hơn, nhưng giờ đây họ lại cạnh tranh để thuê người lao động cao tuổi để đối phó với tình trạng thiếu lao động trầm trọng.

Năm ngoái, người lao động trong độ tuổi lao động chiếm 59% dân số tại Nhật Bản, giảm 9 điểm so với năm 2000. Vì khó khăn trong việc bảo đảm lao động nước ngoài và sự tăng trưởng chậm lại của tỷ lệ tham gia lao động của phụ nữ có con nhỏ, các nhà tuyển dụng phải dựa vào người cao tuổi để bù đắp cho số lượng người lao động từ 15 đến 64 tuổi đang giảm dần.

Các công ty phải đầu tư thêm để công việc bớt vất vả

Trong tổng số người lao động, những người từ 65 tuổi trở lên có tổng cộng 6,39 triệu người vào năm 2022, chiếm một kỷ lục 10,6%, theo Bộ Nội vụ và Truyền thông. Tỷ lệ người lao động cao tuổi cao trong các ngành đang đối mặt với thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng: 15% cho xây dựng và chăm sóc sức khỏe và hơn 10% cho vận tải. Khoảng 30% tài xế taxi và xe buýt trong ngành vận tải là 65 tuổi trở lên.

Trong khi số người lao động cao tuổi tăng lên, tai nạn lao động cũng gia tăng. Tai nạn liên quan đến nhân viên từ 60 tuổi trở lên tổng cộng khoảng 38.000 vào năm 2022, tăng 26% so với năm năm trước và tăng với tốc độ gấp ba lần so với trung bình chung. Nếu các nhà tuyển dụng bỏ qua việc tạo ra một môi trường làm việc an toàn cho người lao động cao tuổi, năng suất tổng thể có thể bị giảm sút.

"Các công ty phải đầu tư vào tự động hóa và các phương tiện khác để làm cho công việc ít vất vả hơn cho người cao tuổi," nhà phân tích thuộc Viện Nghiên cứu Công việc Recruit Takashi Sakamoto nói.

Mặc dù nhu cầu việc làm tăng lên, nhưng mức lương không tăng cho tất cả người lao động cao tuổi. Mức lương trung bình tăng 6% cho người lao động từ 65 đến 69 tuổi nhưng giảm 9% đối với những người từ 70 tuổi trở lên. Những công việc tốt không phải lúc nào cũng dành cho những người lao động từ 70 tuổi trở lên bởi họ phải đảm nhận những công việc mà người trẻ không làm vì lương thấp và vất vả về thể chất.